Resultaten onderzoek – Mononier
ngeveer 1 op de 2000 kinderen wordt geboren met slechts één functionerende nier (een aangeboren mononier). Maar er zijn ook kinderen die al vroeg in hun leven een nefrectomie moeten ondergaan waarbij één nier verwijderd wordt. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn na een trauma of bij nierkanker. Volwassenen kunnen prima leven met één nier, maar bij kinderen is dit minder vanzelfsprekend. De overgebleven nier moet hard werken, terwijl deze nog in de groei is. Dit geeft in misschien wel de helft van de kinderen problemen met de latere nierfunctie. Helaas kunnen we niet voorspellen welke kinderen problemen gaan ontwikkelen. Daarom worden alle kinderen met maar één functionerende nier nauwlettend in de gaten gehouden.
Binnen AGORA hebben we onderzoek gedaan naar de oorzaken van de aangeboren vorm van mononieren. Ook zijn we op zoek gegaan naar factoren die kunnen voorspellen welke kinderen met maar één nier problemen met de nierfunctie zullen ontwikkelen. De studies zijn beschreven in wetenschappelijke artikelen. Hieronder vindt u een korte beschrijving van deze artikelen. Door op de titel van het artikel te klikken komt u bij een Engelstalige samenvatting. Soms is ook het volledige artikel te lezen. Als dit niet zo is, maar u wilt het artikel wel graag lezen, dan kunt u via het contactformulier het volledige artikel bij ons opvragen.
Genetic and environmental factors driving congenital solitary functioning kidney.
Groen In 't Woud S, van Gelder MMHJ, van Rooij IALM, Feitz WFJ, Roeleveld N, Schreuder MF, van der Zanden LFM; SOFIA study group. Nephrol Dial Transplant 2024;39:463-72.
Naast losse effecten van risicofactoren tijdens de zwangerschap en van kleine veranderingen in het erfelijk materiaal (SNP’s), kunnen deze ook samen het risico op een aangeboren mononier beïnvloeden. Zulke gecombineerde effecten zijn al aangetoond voor andere aangeboren aandoeningen, maar nog niet eerder onderzocht voor nieraandoeningen. Daarom bestudeerden we het gecombineerde effect van zes risicofactoren met duizenden SNP’s op het ontstaan van een mononier bij bijna 400 kinderen met een mononier een bijna 600 gezonde controles. We vonden een combinatie tussen een SNP bij het ASRB gen en een risicofactor die belangrijk lijkt te zijn. Het ARSB gen is betrokken bij de reactie op insuline en de SNP veranderde het effect van overgewicht van de moeder op het ontstaan van een mononier. Bij kinderen zonder de SNP verhoogt overgewicht van de moeder de kans op een mononier, maar aanwezigheid van deze SNP beschermt tegen dit effect. Om meer van dit soort combinaties te kunnen vinden, zijn grote studies nodig die gegevens over risicofactoren en erfelijk materiaal verzamelen.
Groen In 't Woud S, Roeleveld N, van Rooij IALM, Feitz WFJ, Schreuder MF, van der Zanden LFM; SOFIA study group. Pediatr Nephrol 2023;38:2631-41.
De oorzaken van een aangeboren mononier zijn grotendeels onbekend, maar waarschijnlijk speel hierbij een combinatie van verschillende risicofactoren. We voerden een studie uit waarbij we vergeleken in hoeverre moeders van kinderen met en zonder mononier waren blootgesteld aan risicofactoren tijdens de zwangerschap. Hiervoor werden 434 kinderen met een mononier vergeleken met 1302 gezonde controlesop basis van informatie uit door de ouders ingevulde vragenlijsten. We vonden dat stress van de moeder tijdens de zwangerschap het risico op een mononier verhoogde. Daarnaast bevestigen we dat de kans op een mononier verhoogd is voor stellen die zwanger worden via IVF/ICSI, voor moeders die een infectie hadden tijdens de zwangerschap en voor ouders die zelf een mononier hadden. Gebruik van foliumzuur leek het risico op een mononier te verlagen. Jongere moeders hadden ook een lagere kans op een kind met een mononier. Samengevat vonden we dat risicofactoren tijdens de zwangerschap waarschijnlijk een rol spelen bij het ontstaan van een mononier. Vrouwen die zwanger willen worden, zouden met een optimale gezondheid en leefstijl het risico op het kind met een mononier kunnen verlagen.
A genome-wide association study into the aetiology of congenital solitary functioning kidney.
Groen In 't Woud S, Maj C, Renkema KY, Westland R, Galesloot T, van Rooij IALM, Vermeulen SH, Feitz WFJ, Roeleveld N, Schreuder MF, van der Zanden LFM. Biomedicines 2022;10:3023.
Een aangeboren mononier kan ontstaan door verschillende oorzaken. Naast duidelijke erfelijke (monogene) oorzaken en omgevingsfactoren, kunnen ook kleine verschillen in het erfelijk materiaal (SNP’s) het risico op een mononier beïnvloeden. Daarom hebben we deze kleine verschillen in het erfelijk materiaal vergeleken tussen 452 kinderen met een mononier en twee groepen gezonde controles (669 gezonde kinderen uit AGORA en 5363 gezonde volwassenen uit de Nijmegen Biomedische Studie). Hierbij vonden we meerdere SNP’s die mogelijk het risico op een mononier beïnvloeden. De belangrijkste variant in onze studie lag bij het HGF gen, waarvan bekend is dat het betrokken is bij de ontwikkelingen van de nieren. Ook twee andere genen, KCTD20 en STK38, zouden betrokken kunnen zijn bij het ontstaan van een mononier. Voordat we deze resultaten echt kunnen vaststellen, moeten ze in een andere groep patiënten bevestigd worden. Maar onze resultaten laten al wel zien dat SNP’s een rol spelen bij het ontstaan van een mononier.
Groen In ‘t Woud S, Gobino A, Roeleveld N, van den Heuvel LPWJ, Feitz WFJ, van der Zanden LFM, Schreuder MF. Nephrol Dial Transplant 2022:gfac021.
Een nefrectomie is een relatief veelvoorkomende ingreep bij kinderen, die zorgt voor het ontstaan van een mononier. Het leven met een mononier vergroot de kans op nierschade, maar het is onbekend welke kinderen het meeste risico lopen. We onderzochten in de literatuur hoe vaak nierschade voorkomt bij patiënten die als kind een nefrectomie ondergingen. Daarnaast keken we of er verschillen waren tussen nefrectomieën uitgevoerd vanwege een aangeboren aandoening, nierkanker of andere aandoening. Alle eerder uitgevoerde studies met vijf of meer patiënten en minstens 12 maanden follow-up werden meegenomen. We bekeken in totaal meer dan 5000 artikelen, waarvan er uiteindelijk 53 geschikt bleken om samen te vatten. Deze studies samen bevatten informatie over meer dan 4000 patiënten. Proteïnurie, hypertensie en een verminderde nierfunctie kwam voor bij 15,3%, 14,5% en 11,9% van de patiënten. Er was veel verschil tussen de studies, waardoor het samenvoegen van de resultaten lastig was. We vonden echter geen aanwijzingen dat de mate van nierschade verschilde tussen een nefrectomie vanwege een aangeboren aandoening of nierkanker. Samengevat kunnen we zeggen dat een nefrectomie tijdens de kindertijd nierschade veroorzaakt bij >10% van de patiënten, zonder duidelijk verschil tussen de indicaties voor nefrectomie. Daarom is gestructureerde follow-up noodzakelijk bij alle kinderen die een nefrectomie hebben ondergaan.
Groen in ‘t Woud S, Westland R, Feitz WFJ, Roeleveld N, van Wijk JAE, van der Zanden LFM, Schreuder MF. Eur Urol Open Sci 2021;25:11-20.
Het doel van dit artikel was om duidelijke aanbevelingen te geven voor de klinische behandeling en follow-up van kinderen met een aangeboren mononier. Kort na geboorte moet de diagnose van een aangeboren mononier worden bevestigd. Daarnaast moeten risicofactoren voor nierschade worden onderzocht. Dit kan allebei met behulp van een echo van de nieren. Hoewel er meer onderzoek nodig is naar vroege voorspellers van nierschade, zijn bijkomende aangeboren aandoeningen van de nier of urinewegen en het ontbreken van compensatoire nierhypertrofie geassocieerd met een slechtere lange termijn uitkomst. Kinderen met een mononier moeten ieder jaar gecontroleerd worden om te onderzoeken of er tekenen van nierschade zijn. Tijdens de puberteit wordt vaker nierschade gezien, wat aangeeft dat langdurige follow-up noodzakelijk is. Als tekenen van nierschade aanwezig zijn, zijn ACE-remmers (bloeddrukverlagers) de eerst aangewezen medicijnen om in te zetten. Grote prospectieve studies met langdurige follow-up van duidelijk gedefinieerde groepen zijn nog steeds nodig om patiënten met een mononier gepersonaliseerde zorg te kunnen bieden.
Risk stratification for children with a solitary functioning kidney.
Groen in ‘t Woud S, van der Zanden LFM, Schreuder MF. Pediatr Nephrol 2021;36:3499-503.
Het is belangrijk dat kinderen met een mononier een goede follow-up krijgen. Nu krijgen alle kinderen met een mononier min of meer dezelfde follow-up, terwijl ze waarschijnlijk niet allemaal hetzelfde risico hebben om nierschade te ontwikkelen. In dit artikel beschrijven we welke factoren mogelijk een rol spelen in het ontstaan van nierschade en hoe deze gecombineerd kunnen worden tot een voorspellend model.
Elk kind verdient een goede start. Helpt u mee dit mogelijk te maken?