Welkom op de website van de AGORA data- en biobank

Mononieren: Oorzaken en voorspellen van toekomstige nierfunctie

Sander Groen in’t Woud, junior-onderzoeker

Ongeveer 1 op de 2000 kinderen wordt geboren met slechts één nier (een aangeboren mononier). Maar er zijn ook kinderen die al vroeg in hun leven een nefrectomie moeten ondergaan waarbij één nier verwijderd wordt. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn na een trauma of maligniteit. Volwassenen kunnen prima leven met één nier, maar bij kinderen is dit minder vanzelfsprekend. De overgebleven nier moet hard werken terwijl deze nog in de groei is. Dit geeft in misschien wel de helft van de kinderen problemen met de latere nierfunctie. Helaas kunnen we niet voorspellen welke kinderen problemen gaan ontwikkelen. Daarom worden alle kinderen met maar één nier nauwlettend in de gaten gehouden. Dankzij een subsidie van het RIHS kunnen we nu onderzoek doen naar de oorzaken van de aangeboren vorm van mononieren. Ook gaan we op zoek naar factoren die kunnen voorspellen welke kinderen met maar één nier problemen met de nierfunctie zullen ontwikkelen. Tot slot gaat de onderzoeker kijken of de urine van kinderen met maar één nier stoffen bevat die nierschade eerder kunnen aantonen dan de huidige methoden. Meer informatie is te vinden op de website www.mononier.nl.

 

Urethrakleppen: Oorzaken en voorspellen van toekomstige nierfunctie

Loes van der Zanden, postdoc

Urethrakleppen zijn een soort vliesjes in de plasbuis van jongens die de uitstroom van de urine belemmeren. De oorzaken zijn onbekend. Deze aangeboren aandoening komt bij ongeveer 1 op de 4000 jongens voor. Al tijdens de ontwikkeling van deze kinderen stroomt de urine terug naar de nieren. Dit veroorzaakt druk op de nieren, die dan weer nierschade kan veroorzaken. Urethrakleppen kunnen tijdens de zwangerschap gezien worden op de 20-weken echo. Ongeveer 30% van de zwangere stellen besluit dan de zwangerschap af te breken. Van de kinderen die wel geboren worden met urethrakleppen heeft ongeveer de helft dusdanige problemen dat zij overlijden of moeten dialyseren voor de leeftijd van één jaar. Helaas kunnen we niet voorspellen welke kinderen dit zullen zijn. Dankzij een subsidie van ZonMw en NWO doen we onderzoek naar de oorzaken van urethrakleppen. Ook gaan we al tijdens de zwangerschap urine verzamelen van kinderen met urethrakleppen. De onderzoeker gaat kijken of deze urine stoffen bevat die kunnen voorspellen of een kind dusdanige problemen heeft dat het zal overlijden of moet dialyseren voor de leeftijd van één jaar. Als dit lukt, kunnen we in de toekomst betere informatie geven over de prognose aan ouders die tijdens de 20-weken echo te horen krijgen dat hun zoon urethrakleppen heeft.

 

Voorspellen van nierfunctie bij kinderen met aangeboren vernauwingen aan de urinewegen

Loes van der Zanden, postdoc

Aangeboren vernauwingen van de urinewegen (zoals urethrakleppen en UPJ of UVJ stenose) zijn aangeboren afwijkingen en de belangrijkste oorzaak voor nierfalen bij kinderen. Dertien tot 50% van de kinderen met urethrakleppen ontwikkelen nierinsufficiëntie, maar we kunnen niet voorspellen welke kinderen dit zullen zijn. Er zijn wel een paar factoren bekend die iets kunnen zeggen over de toekomstige nierfunctie. Maar dit zijn meestal klinische kenmerken, die pas na de start van de behandeling of zelfs pas jaren later bepaald kunnen worden. Daarom doen we, dankzij een subsidie van de Nierstichting, onderzoek om de kans op nierfalen te kunnen voorspellen op een moment dat de nieren nog goed functioneren. Hierbij kijken we niet alleen naar kenmerken zoals de ernst van de vernauwing of het type behandeling, maar worden ook genetische invloeden en allerlei factoren van moeder en kind tijdens de zwangerschap onderzocht. Dit onderzoek wordt in de zomer van 2019 afgerond, en we hopen dan ook rond deze tijd het eerste artikel te publiceren. De resultaten zullen dan ook op deze website (bij Resultaten onderzoek – Nieren en urinewegen) terug te lezen zijn.

 

Onderzoek naar aangeboren nier- en urinewegafwijkingen

Kirsten Renkema, assistant professor en Marc Lilien, afdelingshoofd Kindernefrologie UMC Utrecht

Aangeboren nier- en urinewegafwijkingen zijn de meest voorkomende oorzaak van nierfalen bij kinderen. Voorbeelden van deze afwijkingen zijn nierdysplasie, dubbelsysteem, vesicoureterale reflux en UPJ stenose. Er is weinig bekend over de oorzaken van deze aandoeningen en daarom onderzoeken we welke eigenschappen van het erfelijk materiaal - het DNA - belangrijk zijn bij de ontwikkeling van de nieren en urinewegen in gezonde kinderen en in kinderen met de aangeboren afwijking. Door samen te werken met onderzoekers in binnen- en buitenland, hebben we in de afgelopen jaren een aantal nieuwe genen gevonden die betrokken zijn bij het ontstaan van aangeboren nier- en urinewegafwijkingen. Deze genen zijn direct toegevoegd aan een DNA test die beschikbaar is voor de patiënten. Hierdoor verbeteren we de diagnostiek en de genetische counseling voor de patiënten en hun families. Dit onderzoek wordt de komende jaren voortgezet met financiering van de Nierstichting.

 

Onderzoek naar nefronoftise

Kirsten Renkema, assistant professor en Marc Lilien, afdelingshoofd Kindernefrologie UMC Utrecht

Nefronoftise is een zeldzame, erfelijke nierziekte. In de meest voorkomende vorm van de aandoening - juveniele nefronoftise - ontstaat nierfalen op een gemiddelde leeftijd van 13 jaar. Omdat de verschijnselen van nefronoftise moeilijk zijn vast te stellen en niet specifiek zijn voor de aandoening, kan het lang duren voordat de diagnose gesteld wordt. Verschijnselen zijn onder andere: veel drinken, veel plassen, groeiachterstand, en chronische bloedarmoede. Het KOUNCIL project is een wetenschappelijk onderzoek naar de erfelijke achtergrond en de ziektemechanismen van nefronoftise. KOUNCIL werd gesubsidieerd door de Nierstichting in de periode 2013-2017. Via deze link is een filmpje te zien over het onderzoek naar nefronoftise. Tijdens dit onderzoek zijn we in een samenwerking tussen het Radboudumc Nijmegen, het UMC Utrecht en het University College London (Verenigd Koninkrijk) meer te weten gekomen over het ontstaan van nefronoftise. Ook hebben we een begin gemaakt met het vinden van een passend medicijn voor nefronoftise. We hebben in ons onderzoek gebruik gemaakt van cellen uit de urine van de patiënten, die op een eenvoudige manier verzameld kunnen worden. Door de ontwikkeling van deze methode hopen we dat het afnemen van een nierbiopt in de toekomst minder nodig is. We hebben een uitgebreide database met klinische en genetische gegevens van nefronoftisepatiënten gemaakt, waarmee onderzoek naar de vroege symptomen voor nefronoftise kan worden gedaan. Deze database wordt in de komende jaren uitgebreid. Ook onderzoeken we de signalen in de urine die nefronoftise in een vroeg stadium kunnen opsporen.  De onderzoeksgroep zal het onderzoek naar nefronoftise voortzetten, samen met veel samenwerkende experts op het gebied van nefronoftise.